Ciśnienie tętnicze to siła nacisku, jaką płynąca krew wywiera na ściany tętnic. Bijące serce z każdym uderzeniem wyrzuca z siebie porcję krwi, która następnie rozpływa się po naczyniach tętniczych, zaopatrując wszystkie narządy naszego ciała i wraca do serca układem naczyń żylnych.
Wielkość wywieranego przez krew ciśnienia jest zmienna, nieustannie waha się pomiędzy wartością maksymalną – gdy do naczyń dociera nowa fala krwi z serca i minimalną – pomiędzy tymi falami. W praktyce mierzymy właśnie te dwie skrajne wartości: maksymalną nazywamy ciśnieniem skurczowym, a minimalną – ciśnieniem rozkurczowym.
Dzięki temu, że krew wypełnia naczynia krwionośne pod określonym ciśnieniem, możliwy jest jej przepływ i właściwe zaopatrzenie wszystkich narządów ciała w tlen oraz składniki odżywcze.
Ryc. 1. Ciśnienie wywierane przez krew na ściany tętnic
Wielkość ciśnienia zależy nie tylko od siły skurczu serca, regulowana jest również przez same naczynia krwionośne. Duże tętnice, dzięki sprężystym własnościom swoich ścian, przyjmują siłę uderzenia fali krwi, oddając ją następnie w czasie rozkurczu – dzięki temu ciśnienie rozkurczowe nie spada do zera.
Drobne tętniczki, kurcząc się i rozkurczając, regulują wielkość przepływu krwi przez poszczególne narządy naszego ciała, zmieniając zarazem wielkość ciśnienia tętniczego.
Ponieważ właściwe ukrwienie poszczególnych narządów ma kluczowe znaczenie dla ich pracy, w naszym organizmie istnieje niezliczona liczba mechanizmów regulacyjnych, odpowiadających za kierowanie przepływem krwi. Mechanizmy te, zarówno zwiększające, jak i zmniejszające wielkość ciśnienia tętniczego, pozostają ze sobą w stanie chwiejnej równowagi – dlatego wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego zmieniają się nieznacznie, właściwie z każdym uderzeniem serca. Te zmiany są oczywiście wyraźniejsze, gdy sam organizm ulega istotnym zmianom – wartości ciśnienia tętniczego znacząco rosną w czasie wysiłku fizycznego, czy pod wpływem stresu, a maleją np. w czasie snu.
Należy pamiętać, że ciśnienie tętnicze nie jest stabilną cechą naszego ciała, jak wzrost czy waga, ale zmienia się nieustannie, aby organizm jako całość mógł pozostać w stanie równowagi.