Badanie dna oka (inaczej oftalmoskopia, fundoskopia)
To badanie, które można przeprowadzać za pomocą różnych przyrządów. Najczęściej do tego celu służy wziernik elektryczny, czyli oftalmoskop (zobacz zdjęcie z lewej strony). Oftalmoskopy wyglądają różnie. Ten najprostszy, którym to badanie wykonuje się najczęściej, przypomina lizak – ma rękojeść, za którą lekarz go trzyma, a na jej końcu głowicę, przez którą lekarz zagląda do oka. W głowicy znajduje się żarówka, zestaw soczewek i lusterko, za pomocą których można zajrzeć przez źrenicę do środka oka.
Kiedy lekarz bada prawe oko pacjenta, zbliża do niego swoje prawe oko, przed którym trzyma wziernik, kiedy bada lewe oko – zbliża do niego swoje lewe oko. Dno oka to miejsce, w którym znajduje się najczulsza część aparatu rejestrującego widziane obrazy. Tędy też wchodzą do oka naczynia i nerwy (w miejscu, które nazywamy tarczą nerwu wzrokowego).
Za pomocą tego badania można zobaczyć nie tylko nieprawidłowości dotyczące samego oka, ale przede wszystkim zmiany, jakie wywołują w nim choroby ogólnoustrojowe – przede wszystkim cukrzyca i nadciśnienie tętnicze. W ten sposób można ocenić, jak bardzo te choroby ogólnoustrojowe (czyli działające na cały organizm) uszkadzają drobne naczynia tętnicze.
Skoro uszkodzone są naczynia oka, w podobny sposób uszkodzone są naczynia innych narządów, a więc badanie dna oka mówi nam pośrednio o stopniu zaawansowania cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego. W przebiegu nadciśnienia tętniczego lekarz może zobaczyć na dnie oka zwężone tętniczki, poszerzone żyłki o krętym przebiegu, wysięki i wybroczynki. Czasem przybierają one ciekawe formy – przypominają gwiazdy, miedziane druciki, kłębki waty, płomyki (stąd ich dziwaczne nazwy w fachowym języku medycznym – na przykład wysięki tworzą na dnie oka figury gwiazdy i ogniska waty).
W skrajnie zaawansowanym przypadku, przy nagłym wzroście ciśnienia tętniczego, któremu towarzyszą zmiany w naczyniach mózgowych prowadzące do obrzęku tkanki mózgowej (jest to tak zwana encefalopatia nadciśnieniowa, bardzo groźny dla życia chorego stan wymagający jak najszybszego obniżenia ciśnienia w warunkach szpitalnych), można zaobserwować obrzęk tarczy nerwu wzrokowego. Badanie za pomocą najprostszego wziernika jest proste i bezbolesne. Może wiązać się z pewnym dyskomofortem dla chorego, ponieważ wiąże się ze świeceniem w głąb oka. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać.
Dno oka można także badać za pomocą innych, znacznie rzadziej stosowanych, przyrządów – oftalmoskopu do badania obuocznego, który przypomina kask (lekarz może za jego pomocą zobaczyć dno oka oboma swoimi oczami – w ten sposób widzi trójwymiarowo; ten rodzaj oftalmoskopu jest używany głównie podczas zabiegów okulistycznych) lub tzw. trójlustra Goldmanna (jest to przyrząd w kształcie stożka, wyposażony w soczewkę i trzy lusterka – ponieważ dotyka się nim oka pacjenta, trzeba przed badaniem znieczulić jego powierzchnię).
Uwaga! Badania dna oka przeprowadzane celem dokładnej jego oceny wymagają poszerzenia źrenic za pomocą leku podawanego w gabinecie okulistycznym w formie kropli do oczu. Przez pewien czas po podaniu tych leków (zwykle kilkanaście do kilkudziesięciu minut – reakcja może być osobniczo zmienna) pacjent traci zdolność do akomodacji, co zmniejsza zdolność np. do czytania czy prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Domowe i 24-godzinne automatyczne monitorowanie ciśnienia tętniczego
Dzięki całodobowej rejestracji ciśnienia tętniczego lekarz może uzyskać informacje o zmianach ciśnienia w ciągu doby, o średnich wartościach ciśnienia w jakimś odcinku czasu (np. w ciągu nocy lub w godzinach porannych), ocenić występowanie „efektu białego fartucha”, ocenić działanie leków. Samodzielne pomiary ciśnienia tętniczego przez pacjenta w domu, choć nie są tak dokładne, dostarczają podobnych informacji. Oba zagadnienia i techniki pomiarów są szerzej opisane w zakładce Ciśnienie i nadciśnienie tętnicze.
Zobacz także: 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego