W jaki sposób działają?
Cechą wspólną tej grupy leków jest ich łączenie się ze specjalnymi miejscami (tzw. receptorami) ß (beta) na powierzchni komórek naczyń krwionośnych (to tzw. receptory ß2) i serca (to tzw. receptory ß1). Normalnie do tych miejsc (receptorów) przyłączają się pasujące jak wtyczka do kontaktu różne wytwarzane przez organizm substancje (takie jak np. adrenalina). To połączenie substancji aktywnej z receptorem powoduje różne efekty – na przykład skurcz naczyń albo przyspieszenie szybkości bicia serca. Leki blokujące receptory ß też pasują do nich jak wtyczka do kontaktu, jednak ich przyłączenie się do receptora nie powoduje działania komórek, takiego jak np. skurcz naczyń, tylko blokuje miejsce. W ten sposób beta-blokery, nie dopuszczając do połączenia substancji aktywnej biologicznie (jak na przykład adrenalina) z receptorem, zapobiegają pobudzeniu współczulnego układu nerwowego, a więc zapobiegają takim efektom, jak: przyspieszenie częstości serca, skurcz naczyń krwionośnych, zwiększenie ilości krwi, jaką podczas skurczu wyrzucają komory serca i zwiększenie wydzielania reniny. Wszystkie te efekty normalnie prowadzą do wzrostu ciśnienia - zapobiegając im leki te obniżają ciśnienie.
Kiedy stosuje się leki?
Stosuje się je szczególnie w przypadku, gdy nadciśnienie tętnicze współistnieje z:
- chorobą niedokrwienną serca (czyli chorobą wieńcową), zwłaszcza jeśli chory przebył zawał serca
- niewydolnością serca
- zaburzeniami rytmu serca (z uwagi na ich zdolność do zwalniania częstości uderzeń serca i regulowania rytmu serca)
- jaskrą (ponieważ obniżają ciśnienie w gałce ocznej)
- migreną
- z nadaktywnością współczulnego układu nerwowego (na przykład w przypadku pewnych typów nerwic lub w przypadku leczenia uzależnienia od alkoholu)
- w ciąży (gdyż należą do leków stosunkowo bezpiecznych dla płodu – znacznie bardziej bezpiecznych niż niekontrolowane nadciśnienie tętnicze u matki)
O czym należy pamiętać podczas stosowania leków
Podczas stosowania należy pamiętać o tym, że:- jak wszystkie leki obniżające ciśnienie mogą one być nieskuteczne lub powodować nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego – w zależności od indywidualnych predyspozycji pacjenta, a także od okoliczności, wobec czego należy pamiętać o systematycznych pomiarach ciśnienia tętniczego w trakcie ich stosowania, a także o pomiarze ciśnienia w przypadku gorszego samopoczucia. Nie wolno samodzielnie odstawiać leków przeciwnadciśnieniowych – w razie zbyt wysokich lub zbyt niskich wartości mierzonego ciśnienia należy się pilnie skontaktować z lekarzem!
- leki tej grupy mogą w pewnych przypadkach nadmiernie zwolnić częstość uderzeń serca (taki stan nazywamy bradykardią) lub wywołać zbyt długą przerwę (pauzę) pomiędzy uderzeniami – te zaburzenia rytmu serca mogą objawiać się zasłabnięciami lub omdleniami i mogą być groźne dla życia – w przypadku zwolnienia tętna mierzonego na tętnicy promieniowej (na nadgarstku) poniżej 55 uderzeń na minutę, należy zgłosić się do lekarza, jeżeli towarzyszą temu jakieś niepokojące objawy (zawroty głowy, osłabienie, zasłabnięcie) – niezwłocznie
- u osób chorujących na niektóre choroby płuc – astmę oskrzelową lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, zwłaszcza w okresie zaostrzenia, te leki mogą powodować lub nasilać skurcz oskrzeli, co objawia się dusznością
- u chorych z miażdżycą tętnic kończyn dolnych leki te mogą nasilać objawy niedokrwienia kończyn.
Przeciwwskazania
Leki są przeciwwskazane w przypadku:
- astmy
- zaburzeń rytmu serca polegających na zwolnieniu przepływu między przedsionkami a komorami impulsu elektrycznego pobudzającego serce do pracy – są to tzw. bloki przewodzenia przedsionkowo-komorowego (bloki AV) – przeciwwskazaniem do stosowania leków z grupy ß-blokerów jest zaawansowany blok AV (II i III stopnia) lub wyjściowo wolna akcja serca z innych powodów
- przewlekła obturacyjna choroba płuc stanowi względne przeciwwskazanie do stosowania tych leków (tzn. są sytuacje, w których korzyści ze stosowania tego leku przeważają nad ryzykiem jego stosowania)
- zespół metaboliczny, stany przedcukrzycowe i cukrzyca – to przeciwwskazania względne
- choroby tętnic obwodowych (czyli tętnic innych narządów niż serce) – takiej jak np. miażdżyca tętnic kończyn dolnych, jest to przeciwwskazanie względne.